آداب و رسوم نوروزی - قسمت اول - چهارشنبه سوری
و اما، حکایت نوروز حکایت چسبیدن متعصبانه به سنت ها نیست، بلکه فراگیری و عمل به فلسفه نو کردن افکار و دلهای مان است و چه چیزی بهتر از آن که تمامی اشتباهات گذشته را به خداوند همواره بخشنده بسپاریم و با روحی آزاد و آزاده زندگی کنیم.
چهارشنبه سورى
چهار آتش افروزى در چهار چهارشنبه به عدد رمزى چهار اشاره دارد. فيثاغورس عدد چهار را اصل و ريشهٔ طبيعت جاودان مىداند. چهار جهت اصلي، چهار طبع انساني، چهار عنصر حيات اشاره به امر واحدى دارد.
در آئين چهارشنبه سوري، عدد چهار حکايت از چهار وجه طبيعت دارد که به تدريج عنصر واحد طبعيت، سال، مکان يا هر پديدهٔ چهاروجهى را مىسازند. به اين ترتيب اولين چهارشنبه منسوب به باد است. دومين خاک است، سومين آتش و چهارمين آب که در اين زمان از يخ بستن خاک کاسته مىشود و زمين نفس مىکشد. صبح آخرين چهارشنبه سورى مردم بر سر آب رفته و از روى آن مىپرند و مىخوانند:
آتيل ماتيل چرشنبه بختيم آچيل چرشنبه
(عاطل و باطل شود چهارشنبه) (بختم باز شود چهارشنبه)
آخرين چهارشنبهٔ اسفند با بارورى طبيعت همراه است. در روستاها چهارشنبهٔ آخر سال را 'چرشنبه خاتون' مىگويند و زنان بالاى اجاق خوراک پزى با آرد شکل زنى زيبا را مىکشند و زير آن يک آينه و شانه مىگذارند تا وقتى چرشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. اين رسم تأکيد بر بارور شدن زمين در آخرين روزهاى اسفند دارد. در ميان مردم آذربايجان شرقى هر چهارشنبه نامى دارد.
مفصل ترين مراسم آخرين چهارشنبه سورى آن است که در آن شب برنج سفيد پخته و همراه با آجيل و شيرنى بر سفره قرار مى دهند. پسران جوان و نوجوان شالى برداشته و از سوراخ بالاى بام که محل خارج شدن دود تنور و تهويه است آنرا پائين مىاندازند. صاحبخانه نيز مقدارى آجيل و شيرينى در گوشهٔ شال می بندد تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمی کشد. اگر خانوادهٔ دختر راضى باشند، نشانهاى به شال می بندند. رسم شال اندازى هنوز در بعضى روستاهاى آذربايجان شرقى رايج است.
صبح آخرين چهارشنبه زنان بر سر چشمه رفته کوزه ها را پر مىکنند و از روى آب مى پرند و گاه دامها را از آب عبور مىدهند. از آب چشمه براى روشن کردن سماور، خمير کردن نان يا پختن غذا استفاده مىکنند.
فرستادن خوانچه اى از ميوه و شيرينى در اين روز براى عروس خانواده از مراسم ديگر چهارشنبه سورى است. خوردن هفت دانه روغني، شيرينى يا غله، درست کردن هفت نوع خوراکى شيرين نيز در اين روز معمول است.
صبح روز آخرین چهارشنبه آش هفت ترشی، درست می‌کنند. آشی که هفت نوع ترشی مانند آب نارنج، آب لیمو، آب انار، سرکه، گوجه سبز، و آب ازگیل در آن می‌ریزند و بعد از آماده شدن بین همسایه‌ها پخش می‌کنند غروب روز می‌خوانند با آرزوی شادی و خوشی برای خود و خانواده خود از روی آتش می‌پرند. آنها می‌خوانند : چهارشنبه سوری کمی پارسال دسوری کمی، امسال دسوری کمی.
و اما، حکایت نوروز حکایت چسبیدن متعصبانه به سنت ها نیست، بلکه فراگیری و عمل به فلسفه نو کردن افکار و دلهای مان است و چه چیزی بهتر از آن که تمامی اشتباهات گذشته را به خداوند همواره بخشنده بسپاریم و با روحی آزاد و آزاده زندگی کنیم.
چهارشنبه سورى
چهار آتش افروزى در چهار چهارشنبه به عدد رمزى چهار اشاره دارد. فيثاغورس عدد چهار را اصل و ريشهٔ طبيعت جاودان مىداند. چهار جهت اصلي، چهار طبع انساني، چهار عنصر حيات اشاره به امر واحدى دارد.
در آئين چهارشنبه سوري، عدد چهار حکايت از چهار وجه طبيعت دارد که به تدريج عنصر واحد طبعيت، سال، مکان يا هر پديدهٔ چهاروجهى را مىسازند. به اين ترتيب اولين چهارشنبه منسوب به باد است. دومين خاک است، سومين آتش و چهارمين آب که در اين زمان از يخ بستن خاک کاسته مىشود و زمين نفس مىکشد. صبح آخرين چهارشنبه سورى مردم بر سر آب رفته و از روى آن مىپرند و مىخوانند:
آتيل ماتيل چرشنبه بختيم آچيل چرشنبه
(عاطل و باطل شود چهارشنبه) (بختم باز شود چهارشنبه)
آخرين چهارشنبهٔ اسفند با بارورى طبيعت همراه است. در روستاها چهارشنبهٔ آخر سال را 'چرشنبه خاتون' مىگويند و زنان بالاى اجاق خوراک پزى با آرد شکل زنى زيبا را مىکشند و زير آن يک آينه و شانه مىگذارند تا وقتى چرشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. اين رسم تأکيد بر بارور شدن زمين در آخرين روزهاى اسفند دارد. در ميان مردم آذربايجان شرقى هر چهارشنبه نامى دارد.
مفصل ترين مراسم آخرين چهارشنبه سورى آن است که در آن شب برنج سفيد پخته و همراه با آجيل و شيرنى بر سفره قرار مى دهند. پسران جوان و نوجوان شالى برداشته و از سوراخ بالاى بام که محل خارج شدن دود تنور و تهويه است آنرا پائين مىاندازند. صاحبخانه نيز مقدارى آجيل و شيرينى در گوشهٔ شال می بندد تا پسر آن را بالا بکشد. اگر پسر خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمی کشد. اگر خانوادهٔ دختر راضى باشند، نشانهاى به شال می بندند. رسم شال اندازى هنوز در بعضى روستاهاى آذربايجان شرقى رايج است.
صبح آخرين چهارشنبه زنان بر سر چشمه رفته کوزه ها را پر مىکنند و از روى آب مى پرند و گاه دامها را از آب عبور مىدهند. از آب چشمه براى روشن کردن سماور، خمير کردن نان يا پختن غذا استفاده مىکنند.
فرستادن خوانچه اى از ميوه و شيرينى در اين روز براى عروس خانواده از مراسم ديگر چهارشنبه سورى است. خوردن هفت دانه روغني، شيرينى يا غله، درست کردن هفت نوع خوراکى شيرين نيز در اين روز معمول است.
صبح روز آخرین چهارشنبه آش هفت ترشی، درست می‌کنند. آشی که هفت نوع ترشی مانند آب نارنج، آب لیمو، آب انار، سرکه، گوجه سبز، و آب ازگیل در آن می‌ریزند و بعد از آماده شدن بین همسایه‌ها پخش می‌کنند غروب روز می‌خوانند با آرزوی شادی و خوشی برای خود و خانواده خود از روی آتش می‌پرند. آنها می‌خوانند : چهارشنبه سوری کمی پارسال دسوری کمی، امسال دسوری کمی.
