آداب و رسوم نوروزی - قسمت دوم - جشن های نوروز

جشنهاى نوروز

نوروزخوانی ها بيشتر توسط 'ساياچی ها' اجراء مى شده که در روستاها و گذر از روستائى به روستاى ديگر و شهرى به شهرى ديگر، مژده رسيدن بهار را می دادند.

از اوايل اسفند خانه تکانى آغاز مىشود. گذشته از خانه تکانى میتوان به سمنوپزي، سفرهٔ هفت سين، آب چهل ياسين، ديد و بازديد و سيزده به در اشاره کرد. در تمام اين مراسم، آب و سبزه به عنوان دو نماد حضور دارند که با نشانه هاى ديگرى همراه می شوند..

در سفره نوروز، به ويژه در گذشته خوراکى هائى چون ماست دست نزده، برنج سفيد پخته يا خام، گوشت و غذاهائى که اصولاً نشانهٔ برکت و محصول خوب باشد مى گذارند. نمادهائى مانند آينه، تخم مرغ، سمنو، سبزه، شيرني، آب چهل ياسين نيز در کنار آن قرار مىدهند که ترکيبى از برکت و بارورى باشد.

غلاتى مانند گندم، جو يا حبوبات را چندين روز مانده به عيد سبز مى کنند و سر سفره می گذارند. در ديد و بازديدها ابتدا کوچکترها به ديدن بزرگترها میروند و اين ديدارها تا سيزده نوروز ادامه می يابد و در روز سيزده همه به صحرا می روند و سبزه ها را به آب می اندازند و به جشن و شادى می پردازند. و دخترها با آرزوى ازدواج، سبزه گره می زنند.

پس از تحويل سال، مردم نخست به گورستان می روند و سپس به ديدن بازماندگانى که تازه عزيزى را از دست داده اند.

رسم است که کودکان صبح روز عيد، کيسهٔ کوچکى در دست گرفته و به بازديد خانه هاى اقوام بروند و صاحبخانه ها نيز چيزهائى مثل تخم مرغ رنگ کرده، گردو، شيرينى و گاه پول و جوراب به آنها می دهند. چند روز بعد از عيد نيز خوانچه هاى عيديانه آماده می شود. هر خوانچه شامل پارچه، کفش، جوراب، شيريني، برنج خام و ... است که براى عروس خانواده يا دختر خانواده که تازه ازدواج کرده می فرستند.

نوروز خوانی

(زبان مازندرانی: نِئرو بَخونی ئی)

نوروز خوانان معمولا" پانزده روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل روستاها می‌آیند و با خواندن ترانه‌های محلی، طلیعه سال نو را به آنان مژده می‌دهند. نوروز خوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را می‌خواند، یک نفر ساز می‌زند، نفر دیگر که به آن کوله کش (بارکش) می‌گویند به در خانه‌های مردم می‌رود و می‌خواند:

باد بِهارون بِیَمو / نِئروز سِلطون بِیَمو

مژده هادین دوستان رِ / گل بیَمو گلستون رِ

بهار آمد بهار آمد خِش آمد / علی با ذولفقار آمد، خوش آمد

نِئروزتان نِئروز دیگر / شِه ما رِ سال نِئ بووئه مِوارِک

صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود، و کشمش از آنان پذیرایی می‌کند .

عید نوروز

هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره هفت سین که با ظرافت و سلیقه خانم خانه چیده شده می‌نشینند و در حالیکه پدر خانواده دعای تحویل می‌خواند منتظر سال نو می‌شوند. در گذشته که امکانات ارتباطی مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازی یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام می‌داشتند. بعد از این که سال نو شد کسی که به عنوان مادرمه انتخاب شده با مجمعی که در ان قرآن، آیینه، اب، سبزه و شاخه‌های سبز جوان قرار دارد وارد خانه می‌شود چهارگوشه اتاق‌ها را آب می‌پاشد قرآن را کنار سفره هفت سین می‌گذارد و شاخه‌های سبز (درخت آلوچه) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمی برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می‌گذارد. دراین روز مادر خانه، غذای عید، سبزی پلو با مرغ یا گوشت درست می‌کند. علاوه بر آن غذایی به عنوان خیرات برای اموات می‌پزند و بین مردم پخش می‌کنند. در غروب شب اول سال به این اعتقاد که چراغ خانه آنها همیشه روشن و نورانی باشد، به سر در خانه‌ها شمع یا شعله آتش آویزان می‌کنند.